hooggevoelige kind op school
In elke klas komen wel één of meerdere hooggevoelige kinderen (ook wel hoogsensitieve kinderen) voor.
Hooggevoelige kinderen verwerken informatie op een dieper niveau. Ze ervaren de informatie intenser en kunnen hier overprikkeld van raken en/of onzeker van worden.
Hooggevoeligheid is een karaktereigenschap, waar een kind mee moet leren omgaan.
Hoogsensitieve kinderen voelen zich vaak anders dan andere kinderen.
Hoe kun je een hooggevoelig kind in de klas herkennen?
- Hooggevoelige kinderen nemen meer dan gemiddeld waar, ze hebben oog voor detail. Zo herkennen ze snel als er iets veranderd is aan de ruimte of aan iemands uiterlijk. Ze zien en voelen haarfijn aan bij anderen hoe zij zich werkelijk voelen.
- Hoogsensitieve kinderen kunnen snel overprikkeld raken door alle informatie die ze om zich heen waarnemen, opnemen en moeten verwerken / plaatsen in de context van de situatie.
- Hoogsensitieve kinderen hebben een sterk inlevingsvermogen; ze zijn zich feilloos bewust van de gevoelens van anderen. Ze kunnen bijvoorbeeld van slag raken als iemand zich erg vrolijk of stoer voordoet, terwijl diegene diep van binnen verdrietig is. Voor iemand die hoogsensitief is, is dit erg verwarrend.
- Hooggevoelige kinderen kunnen intensere reacties vertonen (zowel zichtbaar als innerlijk), doordat ze meer signalen waarnemen. Ze zullen ook eerder, heftiger en/of emotioneler hierop kunnen reageren dan andere kinderen.
- Hooggevoelige kinderen houden van rechtvaardigheid en eerlijkheid en hebben er moeite mee als iemand onrecht wordt aangedaan.
- Hoogsensitieve kinderen hebben vaak meer tijd nodig om te wennen aan nieuwe situaties, ze zijn dan over het algemeen voorzichtiger. De start van een nieuw schooljaar, een nieuwe of invalleerkracht of een andere plek in de klas zijn allemaal nieuwe situaties die veel prikkels voor een hooggevoelig kind met zich meebrengen.
Wat kun je als ouder doen om je hooggevoelige kind te helpen?
- Zorg voor een goede voorbereiding op veranderingen en nieuwe situaties. Zo kun je je kind goed voorbereiden op het nieuwe schooljaar, een vakantie of een logeerpartijte.
- Probeer ritmes en routines in te bouwen in dagelijkse situaties. Denk daarbij aan een vast ritueel bij het slapen gaan en ’s morgens opstaan. Dit geeft voorspelbaarheid en dus minder (onverwachte) prikkels.
- Maak gebruik van visualisaties, bv door het gebruiken van weekplanner, familieplanners (zie blog ‘De zomervakantie is weer voorbij….’), foto’s, picto’s of schrijfbord. Het visualiseren van wat er komen gaat, geeft je kind duidelijkheid en overzicht, dus minder prikkels.
Probeer hierin wel een kleine mate van flexibiliteit in te bouwen, om te voorkomen dat je niet meer van de planning af kan wijken… - Benoem en bespreek met je kind wat hij wel/niet prettig vindt en maak gevoelens en emoties bespreekbaar. Zodat zowel je kind als jijzelf weet wat overweldigend bij hem overkomt en wat helpend is om de rust te bewaren of terug te krijgen. Hoe meer je kunt bespreken en benoemen, hoe inzichtelijker het voor jullie allebei wordt.
- Help je kind om zijn/haar grenzen te leren (her)kennen en deze grenzen vervolgens te leren bewaken en aan te geven. Zo kun je je kind handvatten meegeven om overprikkeling te beperken.
- Bespreek met de leerkracht de hooggevoeligheid van je kind, zodat de leerkracht weet wat helpend is voor je kind en hier rekening mee kan houden in de klas.
Wat kun je als leerkracht doen om het in de klas zo prettig mogelijk te maken voor een hooggevoelig kind?
- Voor een leerkracht is het belangrijk om op de hoogte te zijn van wat hooggevoeligheid bij kinderen inhoudt. Waar reageren hooggevoelige kinderen sterk op? Wat is belemmerend en wat is helpend?
- Als je als leerkracht op de hoogte bent van de kenmerken van hooggevoeligheid, kun je deze kinderen in de klas gemakkelijker herkennen en zien wanneer kinderen overprikkeld raken. Tevens kun je dan als leerkracht proberen hier rekening mee te houden en proberen te overprikkeling te verminderen.
- Zorg voor een rustige, veilige en opgeruimde klas (zowel qua indeling van de klas, werkjes aan de muren en gedragingen van kinderen en jezelf).
- Zorg dat je van elk hooggevoelig kind in jouw klas weet waar de valkuilen van dit kind liggen. Waar raakt hij overprikkeld van? Wat is helpend om weer tot rust te komen? Pas dan kun je een goede steun zijn voor dit kind.
- Wees congruent in je handelen en gevoelens. Als je je verdrietig voelt, benoem dit en ga dit niet verstoppen achter een grote glimlach. Een hoogsensitief kind zal signalen van jouw gevoelens oppakken en kan dit niet ‘rijmen’ aan wat je lichaam probeert uit te stralen. Dit geeft verwarring, onzekerheid en onnodige prikkels aan het kind.
- Probeer als leerkracht niet te heftig of plotseling te reageren, dus niet ‘zomaar ineens’ een boze uitval, maar leid dit in door een opmerking dat de situatie je boos maakt.
- Realiseer je dat een hooggevoelig kind ook (emotioneel) kan reageren op een straf of terechtwijzing van een klasgenootje; ze houden ten slotte van rechtvaardigheid en willen de situatie graag positief, rechtvaardig en prettig houden.
- Een vaste structuur/ritme in de klas (vooral op bepaalde terugkerende momenten, zoals bijvoorbeeld de start en afsluiting van de dag) is helpend voor een hooggevoelig kind. Hierdoor is de situatie voorspelbaar en zijn er minder (onverwachte) prikkels.
- Maak een duidelijke dag- en weekplanning en maak deze visueel door op te schrijven op het bord, op een vel papier of gebruik te maken van picto’s.
- Als je ziet dat een kind te veel overprikkeld raakt, laat hem dan even ‘afkoelen’ door het kind een rustig plekje in de klas op te laten zoeken. Laat het kind bijvoorbeeld even uit de klas gaan. Of laat hem een rondje door de school lopen of een klusje voor je doen.
Spreek dit, indien mogelijk, van te voren met het kind af, zodat het niet als een straf ervaren wordt. Maar dat het duidelijk is dat het even nodig is om weer wat tot rust te komen en te kunnen ‘ontprikkelen’.
Hooggevoeligheid is een gave, een talent,
een prachtige en krachtige karaktereigenschap.